Afgelopen zaterdag heb ik in Amsterdam 2 exposities bezocht. Allereerst die van Marlene Dumas in het Stedelijk Museum en daarna het werk van George Hendrik Breitner in het Stadsarchief aan de Vijzelstraat.
Marlene Dumas is een gelouterde h
edendaagse kunstenares uit Zuid-Afrika die woont en werkt in Amsterdam. Haar thema’s zijn o.a. liefde, dood, kwetsbaarheid, erotiek en schaamte. Ze gebruikt actuele foto’s uit kranten en tijdschriften en schildert die na in inkt of olieverf. Het doel is de foto te vertalen in een beeld waarbij wij er met onze persoonlijke aannames en vooronderstellingen een eigen draai aan kunnen geven. De expositie in het Stedelijk Museum heeft als titel The Image as Burden, de afbeelding als last. Er zijn enkele honderden afbeeldingen te zien, bijna allemaal portretten.
George Hendrik Breitner is een Amsterdamse schilder die leefde van 1857 tot 1923. De expositie in het prachtige gebouw aan de Vijzelstraat laat zowel tekeningen als schilderijen zien die de stad als onderwerp hebben. Ook zijn er vele schetsboekjes en foto’s te zien. De expositie geeft een indruk van de manier van werken van Breitner, die vooral bezig was een impressie te schilderen van zijn stad en haar bewoners.
Over de expositie van Dumas hebben de kranten en tijdschriften volgestaan en ook op radio en tv was er ruimschoots aandacht voor haar met interviews en documentaires. De uitstalling van Breitner is slechts terzijde genoemd en als Wiebe mij er niet op geattendeerd had had ik het niet geweten.
Boven dit stukje staat Dumas of Breitner. Deze vraag kwam bij me op toen ik na afloop in Cafe P.King op de Heregracht – genietend van een bier en borrelhap – de genoten exposities met mijn metgezellen besprak. Inzet was het oordeel: wat vonden we ervan. Er ontspon zich een gesprek waarin woorden als kunst, geld, techniek, kruiwagen, pr en nog meer in voor kwamen.
Dumas viel tegen. Zowel in de pers als in de begeleidende teksten van het museum was het bij voorbaat al een en al lof. Deze expositie was een doorbraak, een groots overzicht van 40 jaar werk. Dumas zou met haar nieuwe wijze van benadering ons de ogen openen en bovendien had ze haar sporen al lang verdiend met vele prijzen, een expositie in New York en nog verder. Onlangs was er nog de veiling bij Christies in Londen van dat doek met die 4 jonge mannen dat voor ca 1 miljoen was afgehamerd. Dus dit moest wel goed zijn, komt dat zien! Nou, het viel dus tegen. Er was een overvloed aan werk te zien maar bijna niets van dat alles vond ik goed genoeg. Het was vooral veel en het leek wel of ik bij een werkbespreking op de kunstacademie terecht was gekomen. Veel snel gemaakte portretten op doek of op papier, met inkt of een beetje dunne olieverf, niet teveel kleur en vooral allemaal snel en gehaast gemaakt. Het oogde flets. Het waren vooral schetsen, ideeën tot, en vaak ontbrak de overtuiging, de energie, vibratie of tinteling. De verbeelding van foto’s tot nieuwe, deels ongemakkelijke beelden die ons aan het denken zouden moeten zetten bleek niet te werken. Het oogde allemaal nogal onbeholpen, maar misschien was dat de bedoeling wel….
Dan Breitner. Breitner heeft op verschillende plekken in de stad gewoond en gewerkt en die stad was dan ook het onderwerp van de expositie in het Gemeentelijk Stadsarchief. Er was niet al teveel ruchtbaarheid aan gegeven, of het was wel geprobeerd maar door het geweld van de grote musea onopgemerkt gebleven door de landelijke pers. Qua thematiek was het dan in vergelijking misschien wat oubollig met al die straatjes, steegjes, pleintjes, bootjes en bruggetjes uit lang vervlogen tijden, maar hier was wel een goeie schilder aan het werk geweest. De vele schetsen en zelfgemaakte foto’s (nog vrij uniek voor die tijd) gaven een goed beeld van ’s mans werkwijze. Bij bijna elk schilderij werd een foto en een getekende schets als voorbereidend werk getoond. Breitner was een virtuoos tekenaar en schilder, een groot impressionist en verbeelder van zijn stad. In zijn werk werd de plaatselijke situatie vastgelegd, bij voorkeur in regenachtig weer. Er zijn weinig werken met zonlicht te zien en hij gebruikte vooral veel donkere kleuren met hier en daar een high-light, waardoor zijn werk een intieme sfeer krijgt. De losse toets zorgde voor een zekere vluchtigheid, echter op een hele andere manier dan het haastig geschilderde werk van Dumas. De expositie van Breitner was misschien niet heel bijzonder en zeker niet vernieuwend, maar het was wel mooi en inspirerend.
Breitner werd tijdens zijn leven al een bekende tekenaar en schilder en tot de dag van vandaag is hij dat gebleven. Ik moet dat van Dumas nog zien.
Laurens Boersma 